De poëzie van voedsel

“Specerijen zijn voor voedsel wat kleur is voor een schilderij en instrumentatie voor muziek. Gember kaneel, cayennepeper, rozemarijn – allemaal traditionele remedies voor lichaam èn ziel. Elke goede kok weet dat recepten en menu’s tot de meest fantasierijke, creatieve zaken in het leven behoren. Ze zijn een vorm van literatuur met een onmiddellijke uitwerking. Voedsel vereist smaakverbeelding, zoals muziek klankverbeelding en sculptuur materiaal – en vormverbeelding vereist. Proeven is een vorm van kennis, een school voor de zintuigen. Het staat in het betoveringsvermogen dat voedsel heeft centraal."

                                                                           Thomas Moore “De magie van het dagelijks leven."

De jacht
Mijn lief is terug van de jacht en legt trots zijn buit op het aanrecht: De broccoli verzadigd van levensenergie (prana) en met de frisse groene kleur van de lente, valt me het eerste op.  Dan daarnaast een room witte venkel met dartel loof. “Wat een  prachtige ronde welving en structuur, de diagonale lijnen lijken het resultaat van de precisie van een mathematisch Kunstenaar.  “Zonde om fijn te hakken voor de soep. Heel laten met romige wortelsaus…” zeg ik beslist.

“Daar!” en mijn lief wijst naar de andere helft van het aanrecht.  In stralend veel benig oranje waaiert het bosje  wortelen uit  waarbij  de  courgette,  deels wordt bedekt. “Die is ook prachtig, maar  niet van het seizoen!” zeg ik streng. "Maar  de courgette was wel in de aanbieding, en biologisch!” verdedigd mijn lief.  
Voorst houd hij trots een zakje rucola sla de lucht in. “Ook biologisch, en wat denk je…?” Ik schud niet wetend mijn hoofd.“Ekoplaza?” probeer ik voorzichtig. Zijn jachtgebied blijkt dichter bij, slechts  aan de overkant van onze straat. “De Vomar!” zegt hij trots.

De winst van zijn pensionering is dat hij tijd heeft om allerlei jachtgebieden te verkennen waar hij voor een betaalbare prijs biologische fruit en groenten kan scoren. Niet alleen Ekoplaza, maar ook de Jumbo, de Lidl, de winkel van de antroposofen om de hoek, markten , De Marqkt -met een Q - en  nu ook de Vomar behoren tot zijn jachtterrein. 

Uren kan hij weg zijn. Bij terugkomst is het ‘not-done’ om de buit ongezien op te bergen. Alles wordt getoond aan de mater  familias  en de held verhaald  van wat waar vandaan komt en voor welke prijs.  

Het culinaire voorspel
Na het ritueel van tonen en verhalen beginnen we aan de volgende fase van de rite:  een culinair  sensueel voorspel op het droge, aan  onze grote houten keuken tafel.  Onder het genot van een kop thee starten we met het fantaseren van wat we met al die groenten kunnen doen  in een harmonisch samenspel met kruiden en specerijen.  

Vanaf het moment dat mijn lief kan lopen zijn kruiden zijn grote liefde.  Gaande zijn biografie heeft hij een encyclopedische kennis opgebouwd die zich nu paard aan mijn liefde voor de Ayurvedische kookkunst.
Dit blijkt een spannende en uitdagende relatie te zijn omdat Ayurveda veel belang hecht aan de smaken: Zoet, Zuur, Zout, Scherp, bitter en wrang. Deze smaken hebben niet alleen een emotioneel effect (kijk maar eens naar spreekwoorden waar deze smaken in voor komen) maar ook een fysiologische effect.  Iedere smaak is verantwoordelijk voor een eigen enzymatische werkzaamheid in het lichaam. Om de spijsvertering optimaal te steunen is het daarom van belang dat alle smaken in een, specifieke verhouding, in  een  maaltijd zijn vertegenwoordigd.

Omdat we een verschillende spijsvertering hebben moet echter de verhouding tussen de smaken, verschillen. Mijn lief, bijvoorbeeld,  moet beslist het zoet matigen, want te veel zoet maakt hem traag en lui.  Zoals ik, als rode peper junk,  een offer moet brengen aan het scherp omdat ik niet alleen meer last krijg van brandend maagzuur maar ook voeding geef aan de bitch in mij. Te veel scherpe voeding laat me  ketteren als eertijds Sophia Loren, in een Italiaanse spaghetti film. Mijn lichaam en  geest -dus ook onze relatie- zijn  meer gebaat bij zachtere smaken. 
Al  te veel scherpte  dood  immers ook de sensualiteit van de andere smaaksensaties.  Fijn proeverij verlangt subtiliteit die meer gebaat is bij eenvoud van smaken en geuren.   De gunst van bitter hebben we gemeen:  “Groene bladgroenten!” zeg ik. “Kurkumma!” zegt mijn lief. 

 Daar is over nagedacht…
Deze jacht voorziet mijn lief  van een  zingevende oriëntatie, waardoor hij ook nog eens de rol vervuld van mijn muze. Gelijk de schilder opgetogen wordt door een groot pallet aan kleuren, komt mijn creatieve ziel tot leven bij het zien van zoveel kleurrijke inspiraties van Moeder Natuur, die ik mag verwerken tot een afgestemde compositie op het bord.

Ik vind het van een ontroerend gegeven dat deze gaven verborgen heilzame krachten hebben waar mijn cellen zich in verheugen. Meer nog de cellen  hebben  deze zuivere gaven van Moeder Natuur  nodig om zich op een geordende manier te kunnen delen en zo gezonde weefsels te ontwikkelen. Tegelijkertijd is het zo knap van mijn lichaam dat ze precies weet naar welke weefsels welke voedingsstoffen moeten worden getransporteerd. Ik hoef me daar geen kopzorgen over te maken. In iedere cel in ieder orgaan existeert als het ware een Intelligentie die mijn particuliere ik overstijgt. Deze Intelligentie  weet precies hoe de heilzame stofjes uit de, broccoli, die ik vanavond heb gegeten,  moet omzetten om mijn lichaam te laten functioneren. De broccoli, wordt zo als het ware een stukje van mijzelf net als bijvoorbeeld de wortelen, de venkel, courgette en de kruiden die ik eet.

Ik realiseer me dat we door voeding de  organische schepping letterlijk naar binnen halen, en dat we in de omzetting  van voeding naar weefsels,  we ieder moment opnieuw geschapen worden.   Het fenomeen dat zich kenbaar maakt als Annemarie is geen statisch gegeven maar op het ongeziene niveau worden er cellen  en weefsels afgebroken en worden er weer nieuwe cellen en weefsels met behulp van voedingsstoffen,  gevormd. Ik ben al niet meer dezelfde als een uurtje geleden!  

Voeding en  Liefde
Om dit proces goed te laten verlopen is het wel afhankelijk  van de brandstof  die ik aanlever. Het innerlijk metabolische vuur is gebaat bij kwalitatief goede voeding. Op fastfood en  geraffineerde producten kan ze niet lekker branden en produceert ze veel reststof die het lichaam moeilijk kan verteren.  
Hoewel het lichaam, net als een mishandelde hond, nog lang zijn best zal doen om trouw en dienstbaar te zijn  en  tot het uiterste gaat om  uit arme voeding toch nog wat bruikbare bouwstof  te puren, komt er  toch een moment dat de afvalstoffen niet meer naar behoren kunnen worden afgevoerd en de weefsels verzwakken door gebrek aan voedingsstoffen.   
Bloed en lymfe vervoeren  doelloos de afvalstoffen met zich mee, die zich hier en daar afzetten  in zwakke plekken in het lichaam,  waar de functies verstoort worden. Aanvankelijk merk je dat niet maar sluipenderwijs neemt de malaise toe die  zich niet alleen fysiek laat gelden maar ook geestelijk. Als de fysieke levenskracht verminderd boeten we ook in aan levenszin. Welbeschouwd kan dus gemankeerde voeding ook een aanleiding zijn tot een depressie.  Ik ben een ervaringsdeskundige.

Ik kom uit een bourgondisch milieu waar het leven vooral gevierd werd door uitbundige maaltijden.  Toen ik op mijn veertiende ontdekte dat je van eten ook dik kan worden ontwikkelde zich allengs  een moeizame relatie met voeding. Mijn hormonen  begonnen  zich te roeren en mijn lichaam werd ronder dan die  van de modellen die ik in tijdschriften zag. Maar er was een oplossing!   3 x per dag een vermageringskoekjes waardoor ik binnen afzienbare tijd in maatje 34 paste.
Mijn doel werd een verschuivend perspectief naar steeds een maatje minder. Ik proefde de sensatie van de macht om de vrouwelijke rondingen te kunnen temmen. De koekjes verdwenen van het menu en werd nu gereduceerd tot een appeltje per dag.  
Er leefde echter ook een duistere kracht in mij  die me nachts het bed uit liet sluipen om de provisiekast te plunderen. Met vermalende kaken liet deze woedende kracht mij alles wat ik kon vinden gehaast naar binnen schrokken.  In deze haastige wellust, die grensde aan  destructie,  was geen ruimte meer voor redelijkheid. De tol was niet alleen misselijkheid en buikpijn maar bovenal zelfhaat.  En… een dramatische haat naar voeding  omdat deze overal lonkte, als een bron van verleiding, die ik met heel veel stress en hardheid kon weerstaan.  Ik had een minachting voor mensen die zaten te eten.
Het vloeiende spontane leven uit mijn kindertijd had plaats gemaakt voor verbeten af gescheidenheid:  Mijn nietige bange ik tegenover een bedreigende wereld en ik was weigerachtig om me zowel fysiek als emotioneel door haar te laten voeden.

Wijzer in jaren heb ik ontdekt dat wanneer ik slordig ga eten, ik dat kan verstaan als gebrek aan liefde voor mijzelf . Het is alsof ik het niet waard ben om het  leven te ontvangen en zo ook tijd te spenderen aan goede zorg voor mijzelf. Het antwoord is een mooie maaltijd koken, daar knap ik van op nog voor ik een hap heb gegeten.   

De kok als priester en healer
Wanneer ik  het spoor van voeding in mijn biografie volg ben ik een pijnlijke lange weg gegaan die me  uiteindelijk veel gezichtspunten heeft opgeleverd. Gezichtspunten  die nu samen komen in een verruimd perspectief. Vooral de studie Ayurveda heeft inspiraties aangereikt en materiaal waardoor ik al die ervaringen tot een geheel kan maken. Het is een verlichtende verlossing om voeding te beleven als een krachtige bron van levensbeaming.

Zoals ik in het bovenstaande stelde is ook, met betrekking tot voeding, een transpersoonlijke Intelligentie gemoeid die uit is op heilzaamheid. De uitnodiging die wordt gesteld is om er mee samen te werken, door zorgvuldig mijn voeding te kiezen en te bereiden zodat  mijn cellen er blij van worden.  In samenspraak  met deze Intelligentie  wordt ik een healer die instaat is de natuurlijke balans die het lichaam verlangt te herstellen.  Daarbij is het lichaam,  aldus de apostel Paulus, een tempel  van de Heilige Geest (1 Korintiërs 6:19-20). De Heilige Geest die zijn werkzaamheid laat gelden als deze transpersoonlijke Intelligentie die vanzelfsprekend zijn werk doet in alle levensprocessen.

Zoals de Oude Wijze, de grondleggers van de Ayurveda,  zich ook lieten leiden door deze Intelligentie, om te weten wat wezenlijk heilzaam is voor de mens.  Ze hadden geen microscopen nodig  of geleende teksten van anderen met het label “wetenschappelijk bewezen” , om tot hun bevindingen te komen. Ze hoefde slechts in een contemplatieve staat een diepteboring te maken in het eigen bewustzijn om te Weten wat we tot in detail nodig hebben om naar lichaam en geest op een gebalanceerde manier te leven. Ze vergaarde als het ware door schouwing de kennis van de basisprincipes van het leven en ontwikkelde een methodologie die gericht is op de afstemming van het levensritme dat in en om ons heen plaats vindt. Daar is een woord voor en dat heet ‘harmonie’.  Deze wetenschap heeft later, op een  poëtische wijze, zijn neerslag gekregen in klassieke teksten.

 Het fascinerende is dat de Ayurvedische basisprincipes nog steeds actueel zijn  en zijn diensten bewijst om het lichaam heling te brengen. Dat komt omdat Ayurveda gestoeld is op een universele wijsheid, die voorbij gaat aan cultuur, plaats en tijd en niet ontvankelijk is voor de waan van de dag zoals vluchtige voedsel hypes.   

De Ayurvedische levenswijze nodigt uit tot die afstemming waardoor we ook de diepteboring in ons zelf kunnen maken om na verloop van tijd intuïtief te weten wat het lichaam verlangt.

In deze zin is voedsel bereiding, het consumeren van de maaltijd en de bevordering van de vertering, door het gebruiken van heilzame kruiden,  een sacrale religieuze daad.
Het aanrecht en het kooktoestel worden verheven tot een altaar en mijn potten, pannen, schuimspaan en keukenmixer  tot heilige attributen. De maaltijd die ik geniet laat zich ervaren als  een communie, een vereniging met het Zijn waarin ik de liefdevolle essentie van het leven op een vreugdevolle en heilzame wijze kan smaken.

“Wat maakt jouw leven de moeite waard?”

Waardevolle ontmoetingen

In mijn werk, als geestelijk verzorger in de ouderenzorg,  vraag ik nog wel eens: “Wat maakte uw leven de moeite waard?”
Juist worden dan niet de wapenfeiten, zoals carrière, geld of status genoemd. Meestal hoor ik  verhalen over ontmoetingen tussen mensen die een indruk hebben achter gelaten.  Ook al zijn de gebeurtenissen  verleden tijd ze blijken toch nog steeds leverancier van zin  in het heden: De verteller gaat rechter op zitten, er komt een blos op de wangen en er verschijnt een twinkeling in de ogen.  
Ik zelf ben nu eenenzestig jaar maar ik zie nog heel levendig de kleine non voor me  die mij op zesjarige leeftijd een aai over mijn bol gaf.  Een gevoelvolle warme hand die even mijn leven verwarmde te midden van het koude  internaat leven (schippersdochter) waar ik hunkerend zocht naar  tekenen van  geborgenheid.   
Of ik denk aan de bejaarde dame die op mijn autoruit tikte, toen ik na een verbroken relatie een doodlopende straat in reed en mijn hoofd wanhopig op het stuur  liet zakken waardoor de claxon onbedoeld toeterde: “Lieve kind, heb je zo’ verdriet!” zei ze. De gebeurtenis is twaalf  jaar geleden maar ze was als een liefdevolle engel die zomaar uit het niets op de bijrijder stoel plofte en door het vertellen van haar levensverhaal mij weer moed en hoop gaf.
Vaak gaat het over onverwachtse ontmoetingen waardoor mensen zich gehoord of gezien voelen. Veelal vertellen  de verhalen ook over  humoristische voorvallen waardoor de wereld een beetje ruimer wordt.   WO II bijvoorbeeld heeft niet alleen dramatische herinneringen achter gelaten,  maar ook kleurrijke humorvolle verhalen.

 Vitaminen voor de ziel

Een mevrouw verteld: “In die periode moest je overleven, er was niet zoveel status meer over om je achter te verschuilen…door deze kwetsbaarheid werd je ook meer open voor ontmoetingen die er echt toe doen.” 
Zo’n uitspraak geeft me te denken…kwetsbaarheid geeft je het vermogen je te openen voor anderen. Het is niet altijd gezegd dat dat gebeurd, want kwetsbaarheid kan ook maken dat je een vesting bouwt om je achter te verschuilen. Vaak vanuit de overtuiging dat de wereld je pas mag zien of horen als je leuk, gezond en succesvol bent. Een imago zit echter een werkelijke ontmoeting in de weg omdat de ander niet meer is als het onpersoonlijke  publiek  dat jouw succes (bestaan)  moet bevestigen. De ironie is dat het publiek steeds weer naar huis gaat en dan blijf je tòch alleen achter…. Daarentegen leveren de zielvolle ontmoetingen vervulling omdat daardoor  het gevoel van (de ogenschijnlijke) afgescheidenheid tussen mij en de wereld verdwijnt. Een ontmoeting is een tweezijdige relatie waarin geven en ontvangen in wezen een zijn. In een echte ontmoeting kom je ook tot jeZelf.     
Het bovenstaande illustreert dat werkelijke ontmoetingen zijn als vitaminen voor de ziel,  die voeding geven aan  geluksmomenten  waar we op hoge leeftijd nog uit kunnen putten.

Hollen of stilstaan?

Ook stress is zo’n factor die een ontmoeting in de weg zit. Vaak jagen we op een stressvolle wijze strevingen en doelen na die een toekomstig geluk beloofd. Maar eigenlijk  is dat geluk steeds een verschuivend perspectief :   “Als ik strakjes dat diploma heb… als ik strakjes maar eenmaal gepensioneerd ben…. als ik strakjes de prins op het witte paard heb ontmoet. etc.”  De praktijk wijst uit dat op het moment dat de als-situatie realiteit is geworden het geluk maar van korte duur is opdat we  haastig  weer een nieuw doel moeten stellen om ons leven zinvol te maken.  Zo wordt het bestaan een neurotische  ratrace van de wieg tot het graf.
Er is niets mis met doelen en strevingen maar als je onderweg verzuimt om stil te staan mis je de kans het lichtvoetige  geluk dat we kunnen puren uit de aandacht voor het leven…aandacht voor elkaar.

 De maakbaarheid van geluk?

Ik probeer me, gesterkt door de verhalen uit mijn werk, te oefenen in die aandacht waaruit geluk wordt geboren.  Het besef bij het wakker worden dat  iedere dag maar dan ook iedere dag  zoveel kansen biedt om die ontmoetingen  gestalte te geven, geeft al een vrolijke opmaat aan de dag die voor me ligt.   Ik kan bijvoorbeeld het contact met de kassière beperken tot een functionele ontmoeting: het afrekenen van de boodschappen. Ik kan ook contact maken, en dat hoeft niet alleen in woorden maar door de intentie van echte aandacht.  Ik zie het kind dat mij bij het voorbij gaan spontaan een knipoog geeft en ik knipoog terug. Zo’n gebeurtenis vervult mijn dag met een bruisende lach.  Ik zie dan zoveel meer…ik ervaar zoveel meer en dat laat zich voelen in de ruimte in mijn borst en het gloedvolle kloppen van mijn hart. Dit maakt mijn leven in ieder geval de moeite waard!   
Niet dat ik  iedere dag met zo’n wakkerte de wereld bezie.  Soms ervaar ik ook afgeslotenheid, bezorgdheid waardoor de deur naar het leven weer op een kier gaat en ik alles met een zucht en een innerlijk commentaar beoordeel. Maar zelfs dan is er het besef op de achtergrond aanwezig dat ik de knop  ter plekke weer om kan zetten.  
Al bij al voel ik me harstikke  gezegend dat op basis van mijn levenservaring dit gereedschap zich heeft ontwikkeld. En dit vertelt me dat geluk niet alleen is voorbehouden aan bevoorrechte zondagskinderen maar dat het geluk (groten deels)   ook maakbaar is door me te openen voor die aandacht…voor de ont-moeting van waaruit geluk wordt geboren!

N.B: De geluksroute

Ik ben er harstikke trots op dat mijn stad Haarlem, 4 en 5  februari voor de 5^e maal een geluksroute organiseert. Ze schrijven op hun site:

“Geluksroute is een ongedwongen uitwisseling van geluk die voor inspirerende ontmoetingen en mooie ontdekkingen zorgt.
De uitnodiging is simpel: Waar word jij gelukkig van en wil je dat delen?”


Het gaat juist om het creëren van ontmoetingen waar ik in het bovenstaande overschreef.  Ja natuurlijk doe ik mee!  Zie  voor mijn bijdrage mijn FB pagina “Ayurvitaal” of de genoemde site van de geluksroute.

http://geluksroute.nu/editie/haarlem/